In het kader van de leerstoel Management van instellingen in de gezondheidszorg, uitgevoerd door prof.dr. Kim Putters, heeft promovenda Femke Vennik onderzoek gedaan naar de vormgeving van actief patiëntschap bij initiatieven voor kwaliteitsverbetering in de zorg. Op 24 juni is zij gepromoveerd op het proefschrift 'Interacting Patients: The construction of active patientship in quality improvement initiatives'.
In haar proefschrift laat Femke Vennik zien dat het vervullen van een actievere rol van patiënten in de zorg niet alleen afhankelijk is van de wil en vaardigheden van patiënten. Een actievere rol innemen is een complex proces en wordt vormgegeven in interactie met verschillende actoren (denk aan zorgverleners, managers, bestuurders) en actanten (zoals beleid en technologieën). Femke Vennik geeft in haar proefschrift inzicht in dit proces en geeft aan dat het belangrijk is te beseffen dat al deze actoren en actanten kunnen sturen of patiënten wel of niet kunnen participeren en de aard en mate van participatie. Het is daarom belangrijk dat actoren als bestuurders zich bewust zijn van hun sturingskrachten.
Wachttijd
Dit kan het beste geïllustreerd worden aan de hand van een casus uit het proefschrift. Het betreft een ziekenhuis dat kwaliteitsverbeteringen wil doorvoeren op de oncologie afdeling, samen met de patiënten van deze afdeling. Patiënten geven tijdens een focusgroep aan dat zij graag inzicht in de wachttijd hebben. Als zij de wachttijd weten, kunnen zij bijvoorbeeld bepalen of ze nog snel naar het toilet kunnen, om medicijnen in te nemen of om een zenuwplasje te doen. Ze zijn bang dat hun plaats weg is als ze op het toilet zijn en de doktor hen dan juist oproept voor het gesprek. Als de wachttijd lang is, zouden ze het ook prettiger vinden om bijvoorbeeld in het restaurant beneden te wachten in plaats van in de wachtruimte, omdat dit een aangenamere omgeving is.
Dit verbeterpunt wordt opgepakt door de zorgverleners en patiënten. Samen werken zij aan een oplossing. Het beoogde resultaat is een TV-scherm in de wachtruimte met daarop de uitlooptijd. Deze is er echter na ruim 1,5 jaar nog niet gekomen omdat de bestuurders van het ziekenhuis midden in een fusie zitten en hier geen prioriteit aan geven. Patiënten moeten daarom de wachttijd aan de balie assistente vragen.
Verwachtingen managen
Hoewel er dus in eerste instantie ruimte wordt geboden voor patiënten om te participeren, wordt er vervolgens niets met deze participatiemogelijkheden gedaan. Actoren zoals bestuurders kunnen dan ook het resultaat van het participatieproces beperken. Het is inherent aan het werk van bestuurders om prioriteiten te stellen en het is tevens evident dat niet alle wensen van patiënten vervuld kunnen worden. Dat maakt het des te meer belangrijk dat aan het begin van kwaliteitsverbetering initiatieven waarbij aan patiënten gevraagd wordt actief te participeren, het doel van het participatieproces duidelijk is. Dit doel dient naar alle betrokkenen gecommuniceerd te worden. Op deze manier kunnen de verwachtingen ten aanzien van actief patiëntschap beter gemanaged worden.
Download het proefschrift 'Interacting Patients: The construction of active patientship in quality improvement initiatives'
Lees meer over de NVZD Leerstoel Management van instellingen in de gezondheidszorg
